Pokrycia dachowe w budownictwie tradycyjnym
- Szczegóły
- Opublikowano: piątek, 13, kwiecień 2012 09:53
- Patrycja Kuśnierz, Karolina Kreczmer, Magdalena Molenda
W tradycyjnym budownictwie ludowym pokrycie dachów stanowiły następujące materiały:
– strzecha słomiana
– strzecha trzcinowa
– dranice
– gonty
Strzechy słomiane: Są lekkie i mają dobre właściwości termoizolacyjne, Były pokryciem dominującym w środkowej Polsce i na południu, w okolicach gdzie występowała uprawa rolna. Układano w sposób przymocowania snopków żytnich powrósłami do łat. Układano snobki w dół przez co otrzymywano gładką powierzchnię połaci. Gdy układano snobki odwrotnie, otrzymywano dekoracyjną, schodkową powierzchnię pokrycia. W różnych rejonach istniały różne metody umacniania pokrycia w kalenicy: kluczynami (żerdzie z rozgałęzieniem tworzącym naczep), koźlinami (cienkie żerdzie łączone parami i ułożone z obu stron kalenicy). Chroniły one pokrycie przed zerwaniem przez wiatr.
Rys. 1 Strzecha słomiana – przekrój przez połać
Rys. 2 Widok strzechy schodkowej oraz z garbami w narożach
Strzechy trzcinowe: Charakteryzują się trwałością i odpornością na gnicie. Stosowane były głównie na północnych terenach Polski. Trzcinę rozścielano warstwami na gęstym łaceniu łodygami w górę przyciskając warstwy żerdziami. Żerdzie wiązano do łat i przykrywano następną, wyżej położoną warstwą trzciny. Uzyskiwano w ten sposób równą i gładką powierzchnię pokrycia.
Dranice: Wykonywane w okolicach zasobnych w drewno, głównie na Podhalu. Wykonane głównie z desek jodłowych lub sosnowych. Ich grubość to 2-3 cm, szerokość około 20 cm i długość od 100 – 300cm. Dolną warstwę dranic układało się prostopadle do okapu, w odstępach, aby dranice warstwy górnej zachodziły na dolne około 4-6 cm i przybijano je do łat. Dolne dranice układano stroną rdzeniową w dół, a górne warstwą rdzeniową w górę. Po naturalnym wypaczeniu desek w czasie zsychania następowało uszczelnienie się pokrycia.3
Dranice: Wykonywane w okolicach zasobnych w drewno, głównie na Podhalu. Wykonane głównie z desek jodłowych lub sosnowych. Ich grubość to 2-3 cm, szerokość około 20 cm i długość od 100 – 300cm. Dolną warstwę dranic układało się prostopadle do okapu, w odstępach, aby dranice warstwy górnej zachodziły na dolne około 4-6 cm i przybijano je do łat. Dolne dranice układano stroną rdzeniową w dół, a górne warstwą rdzeniową w górę. Po naturalnym wypaczeniu desek w czasie zsychania następowało uszczelnienie się pokrycia.3
Rys. 3 Ułożenie dranic w pokryciu Gonty: Używano ich do pokrycia dachów w domach na terenach górskich i podgórskich. Używano ich także do pokrycia karczm i obiektów sakralnych. Gonty najczęściej były wykonywane z drewna jodłowego, sosnowego lub świerkowego. Niekiedy stosowano drewno modrzewiowe i dębowe, Wykonywano deseczki długości 30-80 cm i szerokości 8-16 cm, o przekroju trójkątnym z wpustem. Deseczki te mogły być u dołu zakończone półkoliście lub trójkątnie. Krycie gontem polegało na pojedynczym lub podwójnym kryciu na gęstym lub rzadkim łaceniu. Gont dawał pokryciu piękną fakturę.
Rys. 4 Pokrycie gontem: a) widok gontów, b) widok i przekrój połaci dachowej
Fot. 1 Pokrycie gontem na kościele w Gilowicach
Fot. 2 Gonty na budynku mieszkalnym w Skansenie w Vychylovce (Słowacja)
