Chałupa na Żywiecczyźnie
- Szczegóły
- Opublikowano: poniedziałek, 18, czerwiec 2012 11:24
- Magdalena Molenda
Zabudowa wsi na Żywiecczyźnie była utrzymywana zwykle w spójnym stylu architektonicznym. Wsie lokowano w dolinach potoków, co było związane z dostępem do wody, ale też miało ułatwiać zwożenie drewna do wsi. Osady powstawały na stokach gór, ponieważ do głównych zajęć górali oprócz wyrębu lasu i przetwórstwa drewna należały rola, hodowla, a także wypas owiec i kóz.
Budynki mieszkalne budowano najczęściej w taki sposób, aby dłuższa oś chałupy była prostopadła do osi drogi. W całych Beskidach dominowało budownictwo drewniane, choć podmurówki budynków wykonywano z kamieni, najczęściej rzecznych. Ściany domów budowano z grubych, czworokątnie ociosanych belek, łączonych w narożach za pomocą węgła prostego, dodatkowo wzmacnianego dwustronnie zaciosanymi kołkami. Bardzo charakterystycznym elementem takiego domostwa był tzw. dach żywiecki – kryty gontem, w części szczytowej bardziej stromy, bliżej okapu załamywał się i był bardziej płaski. W wielu przypadkach na bocznych ścianach chałup wykonywano specyficzne przydaszki. Sporo domów posiadało także tzw. gibel (nos), czyli przybudówkę mieszczącą ganek i pokój na poddaszu, położoną prostopadle do osi budynku.
Fot. 1 Milówka – Stara Chałupa – fragment ściany i dachu
Domy Górali Żywieckich niewiele różniły się od innych domów chłopskich: posiadały dwie izby – jasną i ciemną, nie brakowało w nich pieca, ławy, świętych obrazków, a w zimie nierzadko izbę z gospodarzami dzieliło bydło przywiązane za nogę do łoża lub ławy.
Zabytki takiej architektury wiejskiej można oglądać do dziś w Milówce, Krzyżowej, Koszarawie oraz w wielu innych wsiach na Żywiecczyźnie. Tereny te mają status parku krajobrazowego i budownictwo jest w nich objęte ochroną w celu zachowania tradycyjnych walorów krajobrazowych.
Fot. 2, 3 i 4 – Budynki mieszkalny na Żywiecczyźnie
Literatura źródłowa:
• W. Bogusz „Projektowanie architektoniczne i budownictwo regionalne” WSiP 2005.
• N. Figiel, J. Czerwiński, P. Klimek „Beskid Śląski. Beskid Żywiecki. Beskid Mały.” Wyd. Bezdroża, Kraków 2009.
• http://beskid.zywiecki.prv.pl/
• http://etnosystem.pl/podroze/gorskie-szlaki/4604-babia-gora-szlak?start=1
