Jak kiedyś drewno obrabiano ...
- Szczegóły
- Opublikowano: środa, 13, czerwiec 2012 10:29
- Janusz Cichała, Magdalena Molenda
Pierwsza obróbka drewna polegała na łupaniu, czyli oddzielaniu za pomocą siekiery i klinów zbędnej części drewna. Wyrabiane w ten sposób belki o przekroju kwadratowym lub elementy płaskie służyły do budowy. Czasami też wyciosywano jedną lub dwie deski obróbka ta była bardzo czasochłonna i powstawały duże ilości odpadów.
Rys.1. Pozyskiwanie tarcicy przez ociosywanie kłód na przykładzie rysunków z XV i XVI wieku (Finsterbusch, Thielle 1987)
Pierwszymi dokumentami świadczącymi o tartacznictwie były malowidła naścienne z grobowca starożytnych Egipcjan z ok. XIII wieku p.n.e.
Rys.2. Ręczne przecieranie drewna (1960) (1) a) w starożytnym Egipcie
Rys.2. Ręczne przecieranie drewna (1960) (1) b) w starożytnej Asyrii
Również w starożytnym Rzymie można było spotkać dowody prac stolarzy poniżej – relief z urny na prochy rzemieślnika, prawdopodobnie z III wiek p.n.e.
Rys.3. Relief z urny na prochy rzemieślnika, ok. III wiek p.n.e. ( Finsterbusch, Thiele 1987)
(...)W XIII wieku nastąpił wyraźny rozwój obróbki drewna przy użyciu pił, dzięki czemu powstał samodzielny zawód „ tracza ”. Typowa piła służąca do dzielenia kłód na tarcicę miała długość nawet 2,5 metra i zęby trójkątne o dużym rozwarciu. Mimo zastosowania nowego narzędzia, dzielenie kłód nie należało do łatwych prac. Zwykle jedną piłę obsługiwało dwóch a nawet czterech pilarzy (...)
Rys.4. Ręczne przecieranie kłody ( B. Joh. 1767) A - umieszczonej nad wykopem ziemnym B - umieszczonej na drewnianym rusztowaniu(...)W następnych wiekach wprowadzono kolejne udoskonalenia w konstrukcji pił ręcznych. Istotna zmiana było pojawienie się pił łukowych. Stwierdzono, że dla przecinania świeżego drewna sosnowego o średnicy około 30 cm optymalny promień wygięcia linii uzębienia winien wynosić ok. 2500 mm. Praca piłą wygiętą okazała się lżejsza niż piłą prosta. Łukowate ruchy takiej piły lepiej odpowiadały łukowatym ruchom robotnika. Ponadto piła łukowa łatwiej usuwała trociny ze szczeliny rzazu w porównaniu z piłą prostą. (2)
Rozpoczął się następnie okres rozwoju różnych maszyn do przecierania drewna. Energią napędową była siła mięśni ludzkich i zwierząt, napędy wiatrowe i wodne oraz w późniejszych czasach silniki parowe i elektryczne.
Zastosowanie odpowiedniego napędu w dużej mierze było uzależnione od usytuowania traka w związku z tym traki na terenach górzystych napędzane były energią szybkich strumieni i rzek górskich. Przyczyniło się to do rozwoju tartacznictwa i stosowania traków augsburskich.
1) Wojciech Karlikowski, Paweł Kozakiewicz. (2003): Traki i Tartaki w literaturze polskiej
2) Wojciech Karlikowski, Paweł Kozakiewicz (2003): Traki i Tartaki w literaturze polskiej i niemieckiej od XVII do XX wieku Warszawa
2) Wojciech Karlikowski, Paweł Kozakiewicz (2003): Traki i Tartaki w literaturze polskiej i niemieckiej od XVII do XX wieku Warszawa
